Kısıtlayıcı bir diyet olarak görülmeyen vejetaryen diyeti, insanların çok çeşitli bitki ürünleri ve baklagiller yemelerini olanaklı kılmaktadır. En yaygın vejeteryan diyeti, bitki bazlı gıdalardan oluşur. Çoğu vejeteryan birey, kırmızı et, balık, tavuk veya diğer hayvansal protein türlerini tüketmezken farklı yazılarımızda da bahsettiğmiz gibi; vejetaryen diyetin farklı türleri olması sebebiyle, bu diyette tüketilen gıdalarda değişiklik gösterebilmektedir.
Diyetinizde et bulundurmamak; etik ve çevresel faydalarının yanı sıra, iyi planlanması durumunda, kronik hastalık riskini azaltabilir, kilo vermeyi destekleyebilir ve diyetinizin kalitesini arttırabilir.
İnsanlar genellikle dini veya kişisel nedenlerle ve hayvan hakları gibi etik sorunlar nedeniyle vejeteryen bir diyet tercihinde bulunurlar. Bazı bireyler ise hayvancılık üretimi ve iklim değişikliğine katkıda bulunması gibi çevresel nedenlerle bu diyeti uygulamaya karar verebilirler (1, 2). Bu yazımızda, vegan ve vejataryen diyetlerin arasındaki farka ve vejetaryenlik hakkında merak edilen bazı soruları cevaplamaya çalışacağız. Keyifli okumalar.
Kısaca Vegan Vejetaryen Farkı
Hem veganlık hem de vejetaryenlik dünyada popülerlik kazanmaya devam etmektedir. Küresel nüfusun %22’sinin vejataryen (1,5 billion) olduğu düşünülmektedir. Dünyanın en büyük nüfusa sahip ülkelerinden Hindistan’ın nüfusunun %39,5’i vejetaryenken, Nijerya’da vejetaryenler 1,4 milyona ulaşmıştır. Araştırmalara göre Birleşik Krallık nüfusunun %6’sının, ABD nüfusunun %5’i, Almanya nüfusunun %9’u vejetaryen beslenmektedir. Veganlıkta da benzer şekilde yüksek artış oranları vardır (3).
Ülkemizde son dönemde daha yoğun gündem olan bu iki diyet çeşidinin - ki kendi içlerinde de birçok farklı alt türü bulunmaktadır - arasındaki farklar merak edilmektedir. Kısaca özetlersek, vegan ve vejataryen bireyler et ve et ürünlerine diyetlerinde yer vermez. Ancak veganlık daha katı bir diyet olarak tanımlanabilir. Bunun sebebi ise veganlıkta, vejetaryen diyetlerde yer alabilen süt, yumurta ve bal gibi hayvansal ürünlerden elde edilen diğer ürünlerin de tüketimi yoktur. Veganlık ayrıca ipek, deri gibi hayvansal ürünlerin kullanımı da yasaktır. Yani, kısaca veganlığa vejetaryenliğin daha katı bir formu denilebilir (4, 5).
Vejetaryen Ne Yer, Ne Yemez?
Vejetaryen bireyler önceki başlıkta da bahsettiğimiz gibi et ürünlerinden uzak dururlar. Et ürünleri yerine, bitki bazlı bir diyet tercih ederler. Ek olarak, hayvan ürünlerinden olan yumurta, süt ve bal gibi gıdaların kullanımı - veganlığın aksine - diyetlerinde bulunabilir. Öte yandan, vejetaryen diyetin çatısı altında, birçok farklı vejetaryenlik türü de mevcuttur. Bu nedenle, vejetaryan bir bireyin öncelikle hangi vejetaryen diyeti tercih edeceğine karar vermesi gerekir (1, 2). Vejetaryen diyetin türleri hakkında daha detaylı bilgi için “Vejetaryen Türleri’” yazımızı ziyaret edebilirsiniz.
Vejetaryenliği merak eden birçok kişi hangi ürünün bu diyet kapsamında yenilip yenilmeyeceğini merak etmektedir. Bunlardan en merak edilenleri yanıtlamaya çalışalım:
Vejetaryen Süt Ürünleri Tüketir mi, Yoğurt ve Peynir Yer mi?
Vejetaryen bireyler çoğunlukla süt tüketebilmektedir. Bu sebeple, süt ürünlerinden olan peynir ve yoğurt da vejetaryen bir diyete dahil edilebilir. Öte yandan, Ovo_vejetaryen ve pesketaryen bireyler süt ürünlerine dolayısıyla peynir, yoğurda diyetlerinde yer vermez. Eğer bu diyetlerden birini tercih ediyorsanız penir, yoğurt ve diğer süt ürünlerini tüketmemeniz gerekir (6, 7, 8, 9). Bu nedenle öncelikle hangi vejetaryen türünü tercih ettiğinize karar vermelisiniz.
Vejetaryen Yumurta Yer mi?
Süt ürünlerinde olduğu gibi yumurta da durum aynısı diyebiliriz. Vejtaryenlik türlerinin genelinde yumurtaya diyette yer vermek sorun olarak görülmese de Lakto-vejetaryen bir diyette yumurtaya yer verilmez. Bu nedenle, lakto-vejetaryen bir bireyseniz yumurtaya diyetinizde yer vermemeniz gerekir (9, 10).
Vejeteryan Balık Yer mi?
Her ne kadar bu diyetlerde et ve balık ürünleri tercih edilmese de pesketaryen diyet tercihinde balık ve deniz ürünlerine diyetlerde yer verilir. Öte yandan, diğer vejetaryenlik türlerinde balık ürünlerine yer verilmez. Bu diyette yer verilmesinin sebebi ise, deniz ürünlerinden alınabilecek Omega-3 yapısının eksikliğinin giderilmesidir (8, 9).
Vejetaryen Midye Yer mi?
Balık tüketiminde olduğu gibi herhangi bir deniz ürününe veganlıkta ve genellikle vejetaryenlikte izin verilmese de, pesketaryen diyette balık ve deniz ürünlerinin tüketimi mümkündür. Bu sebeple, pesketaryenliği takip ediyorsanız midyeyi diyetinize ekleyebilirsiniz (8, 9).
Vejeteryanlar Jelibon Yiyebilir mi?
Jelibon, hayvansal bir ürün olan jelatin içerdiği için vegan/vejetaryen diyete uygun değildir. Ancak günümüzde jelatin içermeyen jelibonlar üretilmektedir ve bu ürünler vegan ve vejetaryen bireylerin tüketimi için uygundur. Ayrıca, alınan ürünün vegan veya vejetaryen sertifkasının olup olmadığına dikkat edilmelidir (11).
Vegan ve Vejetaryen Ürün Seçerken Nelere Dikkat Edilmeli?
Vegan ürünler, hayvansal herhangi bir maddeden tamamen uzak olan ürünlerdir. Özellikle ülkemizde vegan/vejetaryen ürünleri bulmak zaman zaman zor olabilmektedir. Ülkemizde sektörün yeni oluşması, talebin yeni yeni artmaya başlaması nedeniyle aslında vegan olan ürünler, vegan olarak sunulmamakta veya üretim süreçlerinde çok küçük değişikliklerle vegan ürün haline getirilecek ürünler vegan olamamaktadır. Üreticiler, ürettikleri ürünlerin vegan özelliğini bilmeyebilmekte, o şekilde sunmayabilmektedir. Vegan üretim yapıldığı bilinse bile (sertifika maliyeti veya farklı sebeplerden) vegan sertifikası alınmamakta ve bu durum tüketicide güvensizlik yaratmaktadır.
Vegan Derneği, ülkemizde ürünler için 3 farklı tip veganlık kabulünde bulunmaktadır. Bunlardan birincisi ve en güveniliri vegan sertiikalı üründür. İkincisi, vegan sertifikası olmasa da üretici tarafından vegan olarak beyan edilen üründür. Üçüncüsü ise etiket bilgilerine bakılarak vegan olduğu genel kabul edilen ürünlerdir.
Bu noktada ürün alırken tüketicilerin vegan sertifikası olup olmadığını incelemesi, sertifkası yoksa da ürünün ambalajı üzerinde üretici tarafından vegan beyanını görmesi önemlidir. Bunlardan hiçbiri yoksa etiket bilgileri dikkatlice incelenmeli, hayvansal içerikli olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmalı, gerekirse çeşitli vegan forumlarında, Vegan Derneği gibi uzman kuruluşlardan destek alınmalıdır.
Ürün seçerken çok dikkat edilmesi gereken konulardan biri de diyet için seçilen ürünlerin vücudun ihtiyacı olan bileşenleri kapsamasıdır. D vitimini, B12 vitamini ve protein açısından zengin ürünler seçilmeli, yüksek sodyum, ek şeker ve yağ, yüksek karbonidrat içeren ürünlerden uzak durulmalıdır. Diyetler Kalsiyum ihtiyacını karşılamalıdır. Ek olarak, bu tarz ürünleri seçmeden önce bir hekim ya da bilirkişi tavsiyesi almanız ürün seçmenizde yardımcı olabilir (12, 13).
İmalat koşullarının uygunsuzluğundan ve denetim eksikliğinden dolayı, V-label, V-Mark gibi dünya çapında kabul gören sertifikalı ürünlerin temini ve bu ürünleri güvenilir tedarikçilerden almak da öncelikli olmalıdır.
Sertifikalı ve Beyanlı Vegan Ürünler için Bikalite Vegan Market
Vücudunuzun ihtiyacı olan besin takviyesini bulmak zor olabileceği gibi bilinçsiz takviye kullanımı sağlığınıza zarar verebilir. Ek olarak, katkı maddesi içeren takviyeleri almak da sağlığınızı olumsuz yönde etkileyebilir. Takviye edici gıdalarda ve diğer vejetaryen ürünlerinde kullanılan ürünün güvenli, serfikalı, vegan beyanlı olması oldukça önemlidir.
Bikalite’de, ürünlere ve üretici firmalara ait olan belgeler hassasiyetle incelenir. Bu nedenle, özellikle vegan sertifikasına sahip veya vegan beyanlı ürünleri Bikalite Vegan Market’te rahatlıkla bulabilir, sizin ve sevdiklerinizin günlük ihtiyaçlarınızı karşılabilirsiniz.
Kaynakça:
- What to know about the vegetarian diet
- The Vegetarian Diet: A Beginner's Guide and Meal Plan
- Global Vegetarian Statistics
- What is the Difference Between Vegan, Vegetarian, and Macrobiotic?
- What’s the difference between a vegan and vegetarian diet?
- Ovo-Vegetarian Diet: A Complete Guide and Meal Plan
- What is the Ovo Vegetarian Diet?
- What Is a Pescatarian?
- Vegetarian diet: How to get the best nutrition
- Lacto-Vegetarian Diet: Benefits, Foods to Eat, and Meal Plan
- Vegan Jelly Tost
- https://www.vegansociety.com/lifestyle/shopping
- How to Maintain a Balanced Diet as a Vegetarian or _Vegan
