Proteinler vücudun temel yapı taşlarından biridir. Vücuttaki kasları ve kemikleri güçlendirir. Proteinler sayılamayacak kadar fazla vücut fonksiyonlarını yerine getirmektedir (1). Beslenmeye bağlı olarak yeterince protein almak mümkün olmayabilir veya vücudun normalden daha fazla ihtiyaç duyduğu durumlar da olabilir. Proteinin dışarıdan ihtiyaç haline geldiği durumlarda insanlar genelde protein tozlarına yönelmektedir. Her ne kadar sadece kaslarını güçlendirmek isteyen insanların protein tozu ihtiyacı varmış gibi bir algı olsa da, aslında pek çok farklı durumda da vücudun protein ihtiyacı, protein tozlarından sağlanabilmektedir.
Protein Tozu Ne İşe Yarar?
Genel olarak kasları güçlendirmek veya kilo vermek için yapılan diyet ve egzersizlere yardımcı olması için kullanılan protein tozu aslında farklı kullanım alanlarına da sahiptir. Pek çok farklı çeşidi bulunan protein tozu, protein ihtiyacı olan hasta insanlar, yaşlı yetişkinler veya bitkisel bazlı beslenen kişiler için de iyi bir alternatif olabilmektedir (2).
Takviye edici gıda olarak kullanılan protein tozları üç farklı şekilde üretilmektedir. Bunlardan ilki konsantre protein tozu olarak geçmektedir. Konsetreler ısı, asit veya farklı enzimler kullanarak bütün gıdalardan oluşturulabilir. Protein konsantreleri protein, yağ ve karbonhidrattan oluşmaktadır. Bir diğer protein tozu çeşidi ise izole protein tozu / protein izolatlarıdır. Filtreleme işlemi ile elde edilen yağ ve karbonhidratları uzaklaştırarak yaklaşık %90 oranında protein elde edilmektedir. Son olarak hidrolizole protein tozu / protein hidrolizatlar ise vücut ve kaslar tarafından hepsinden hızlı emilmektedir (2).
Protein bir makro besindir ve bu nedenle daha uzun süre tokluk hissi yaşatabilir. Bu nedenle protein tozlarını kilo vermede yardımcı olabileceği bilinmektedir (3). Ayrıca yaş itibariyle veya bitkisel beslenme dolayısıyla yeterince protein alınamadığı durumda protein tozları alternatif olarak kullanılabilmektedir (4).
Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği’ne göre, protein;
- kas kütlesinin artışına,
- kas kütlesinin korunmasına,
- normal kemiklerin korunmasına
katkıda bulunur (5).
Whey Protein Tozu Nedir? Ne işe Yarar?
Whey protein tozu aslında peynir altı suyundan üretilmiş bir protein tozudur. Peynir altı suyu proteini sütte bulunan sekiz farklı protein grubunu ifade etmektedir. Peynirin yapımı sırasında ürüne çeşitli enzimler eklenir ve işlem sonrasında kalan su, peynir altı suyu proteini olarak adlandırılır (6). Peynir altı suyu proteini veya whey proteini hızla emilen bir dizi esansiyel amino asit içermektedir (7). Peynir altı suyunun içeriği temel dokuz amino asidi barındırmaktadır. Amino asitlerin kas inşası ve bağışıklık hücrelerini oluşturma dahil olmak üzere vücutta pek çok farklı görevleri bulunmaktadır (6).
Whey proteini, kilo vermek ve kas yapısını güçlendirmek için ek protein olarak tüketilebilir. Ayrıca protein eksikliğine karşı da iyi bir supplement olabilir. Whey protein tozları kas büyümesi için gereken amino asiti sağlarken aynı zamanda insülin gibi hormonların da salınımını arttırmaktadır. Kas protein sentezini uyardığı bilinen lösin adlı amino asit yönünden de oldukça zengindir. Son olarak diğer proteinlere göre çok hızlı olarak emilimi gerçekleşmektedir (8).
Yapılan bazı çalışmalar göstermiştir ki whey protein takviyesinin kas gücünü arttırmak dışında farklı faydalara da sahiptir. Bunlar arasında; kan basıncını ve kan şekerini düşürmeyi desteklemesi, kansere karşı koruyuculuğu, hepatit semptomlarını azaltması, kemik ve mineral yoğunluğunu artırması sayılabilir. Ayrıca stres ve depresyon semptomlarını da azaltmayı içermektedir (8). Ancak yapılan bu çalışmalar çok sınırlıdır. Bu nedenle daha geniş sağlık otoritelerinin onayına ihtiyacı vardır.
Protein Tozu Nasıl Kullanılır?
Protein tozu kullanımı konusundaki en yaygın bilgi antremandan önce kullanılması gerektiğine dairdir. Bu bilgi bazı durumlarda yarar sağlasa da her durum için geçerli olmayabilir. Kaslardaki protein sentezinin en yoğun olduğu zaman genelde sıkı bir antrenman sonrasıdır. Bu nedenle sıkı bir antrenman durumunda antrenman öncesi veya sonrası almak yararlı olabilir (9). Ancak farklı bir sebepten ötürü gıda takviyesi olarak alınan protein tozları farklı zamanlarda ve dozlarda alınmaya müsaittir. Bu konuda en iyi rehber kullanılan protein tozunun üzerindeki etiket olacaktır. Genelde toksik bir etki yaratmasa da fazla protein tozu kullanımı farklı problemlere yol açabilmektedir. Bu nedenle bir uzman tarafından önerilmediği sürece protein tozu kullanımında etikete uyulması gerekmektedir.
Protein tozlarını smoothielerin içine katabilir veya sulandırarak da kullanabilirsiniz. Diyetinize uygun protein tozlarını da kullanabilirsiniz. Bitki ağırlıklı besleniyorsanız soya, bezelye,esmer pirinç veya karışık bitkilerde yapılan vegan protein tozlarını tercih edebilirsiniz (2).
Protein Tozu Zararlı mı?
Takviye edici gıda olarak protein tozları güvenli kabul edilmektedir. Ancak tıbbi geçmiş veya ihtiyaçtan fazla tüketilen ürünler bazı sorunlara yol açabilmektedir. Bir çok protein tozu, ekstra şeker veya tatlandırıcı içermektedir. Bundan dolayı şeker hastası olan kişilerin şeker ilavesiz protein tozunu seçmesi gerekmektedir (10). Ayrıca örneğin whey protein tozu gibi takviyeler çok alındığı takdirde kabızlık, ishal veya mide bulantısı gibi sorunlara neden olabilmektedir (6). Gluten gibi farklı besinlere alerjiniz varsa sizin için alerjik madde içermeyen protein tozlarını seçmeniz önerilmektedir.
Protein Tozu Ne Zaman İçilir?
Kullanım amacına göre protein tozunun alınabilecek ve optimum verim sağlayabilecek zaman aralıkları değişebilmektedir. Kilo vermek sebebi ile tüketilen protein tozlarının ara öğünde tüketilmesi bir sonraki öğünde daha az kalori almanıza sebep olabilir. Yaş ile birlikte artan protein ihtiyacında ise protein tozunu gün içine yayarak almak daha iyi gelebilir. Kazein protein tozu alımında ise gece uyumadan önce almak kas büyümesine faydalı olabilmektedir (10). Ancak aktif olarak spor yapanlar tarafından antremandan iki saat sonraya kadar tüketmek kas kütlesi oluşturmak için oldukça uygun kabul edilmektedir (12).
Protein Tozu Çeşitleri
Günümüzde protein tozu çeşitleri gün geçtikçe daha fazla tercih edilmektedir. Bu noktada sizin için “en iyi protein tozu takviyesi veya markası”, vücudunuzun ihtiyaçları tespit edildikten sonra bir uzman tarafından önerilen takviyedir.
Takviye edici gıdalarda oldukça sık karşılaşılan durumlardan biri ürünün içerik kalitesine güvenememe durumudur. Bunun sebebi ise özellikle e-ticaret üzerinden yapılan alışverişlerde sahte ürünün yaygın olmasıdır. Bikalite olarak; ürünlerin kalite ve onay belgelerinin kontrolünü sağlıyor, bu ürünleri orjinal olarak üreticisinden veya distribütöründen temin ederek size ulaştırıyoruz. Uzmanınızın önerisi ile satın almayı düşündüğünüz protein tozu takviyesi ürünlerini veya diğer takviye edici gıda ürünlerini Bikalite’den güvenle temin edebilir ve deneyimlerinizi bizimle paylaşarak gelişimimize katkıda bulunabilirsiniz.
Kaynakça:
- The hidden dangers of protein powders
- The 7 Best Types of Protein Powder
- Protein, weight management, and satiety
- Protein Powder: What You Should Know
- Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği (No: 2013/49)
- Whey Protein: Health Benefits and Potential Side Effects
- Functional properties of whey, whey components, and essential amino acids: mechanisms underlying health benefits for active people (review)
- Whey Protein 101: The Ultimate Beginner's Guide
- Ingestion of casein and whey proteins result in muscle anabolism after resistance exercise
- How to Choose the Best Protein Powder for You
- When Is the Best Time to Take Protein?
- International society of sports nutrition position stand: nutrient timing