Propolis, arıların ürettiği bir reçinedir. Arı tükürüğü, balmumu ve bitki ve ağaçlardan elde edilen maddelerin bir karışımını içerir. Propolisin insanlar için bazı yararları olabilir, ancak daha büyük ölçekli bilimsel çalışmalar gereklidir.
Arılar, kovanda açıklıkları kapatmak için propolis veya “arı tutkalı” kullanır. Tarihsel olarak, insanlar propolisi topikal olarak (deriye sürerek) veya ek gıda maddesi olarak kullandılar. Ancak, propolis herkes için uygun olmayabilir.
Bu makale propolisin ne olduğu, araştırmaların propolisin potansiyel faydaları hakkında ne söylediği ve nasıl kullanılacağı hakkında bilgi verecektir.
Propolis Nedir?
Propolis, arıların tükürüklerini balmumu ve çeşitli bitki ve ağaçlardan elde edilen bileşiklerle karıştırarak oluşturdukları reçineli, mumsu bir maddedir. Arılar, kovandaki boşlukları kapatarak davetsiz misafirleri dışarıda tutmak için kullanırlar. Ayrıca antimikrobiyal özelliklere sahiptir ve arıları patojenlerden korur.
Propolisi oluşturan maddeler karmaşık olabilir. Bilim adamları propolisin içinde 300’den fazla ayrı bileşik belirledi (1). Tam bileşim, kovanın bulundugu bölgeye bağlı olarak değişiklik gösterir.
Propolis kabaca şunlardan oluşur:
- Ağaç ve sebze reçineleri: %50
- Balmumu: %30
- Polen: %5
- Uçucu ve aromatik yağlar: %10
Propolis ayrıca bir tür antioksidan olan flavonoidler gibi polifenoller içerir.
Tıbbi Özellikler
2019 yılına ait bir araştırma, insanların M.Ö. 300’den beri propolisi ilaç olarak kullanıldığını gösteriyor (1). Propolis eski Mısırlılar tarafindan mumyalama işleminde kullanılmıştır. İkinci Dünya Savaşı sırasında yara iyileşmesine yardımcı olması için de kullanılmıştır.
Yukarıda söz edilen 2019 tarihli araştırma, propolisin aşağıdaki özelliklere sahip olabileceğini düşündürmektedir:
- Antibakteriyel
- Mantar önleyici
- Antiviral
- Giardiasis gibi paraziter hastalıklara karşı çalıştığı anlamına gelen antiprotozoal
- Antienflamatuvar
- Antioksidan
Propoliste bulunan bazı maddeler de antikanser özelliklere sahip olabilir.
Bununla birlikte, propolis ve bileşenlerinin özelliklerine ilişkin laboratuvar ve hayvan çalışmaları umut verici olsa da, insanlarda belirli koşullar için bir tedavi olarak etkinliğini kanıtlayan yüksek kaliteli çalışma sayısı azdır.
Potansiyel Kullanımlar
Son araştırmalar, propolisin aşağıdakiler için yararlı olabileceğini düşündürmektedir:
- Küçük yaralar
- Ağız sağlığı
- İltihap
- Uçuk
Aşağıdaki bölümlerde bu araştırmaların bazılarına daha ayrıntılı olarak değinilecektir.
Yaraların İyileşmesi
2015 yılında yapılan bir çalışma, propolisin yara iyileşmesine yardımcı olabileceğini öne sürmektedir (5). Diyabetli sıçanlar üzerinde yapılan bir çalışma, propolisin cildin kendini onarmak için yeni hücreler üretmesine yardımcı olduğunu göstermiştir. Bu çalışma, yaraları yavaş iyileşen diyabetli insanlarda, propolisin cildin daha hızlı iyileşmesine yardımcı olabileceğini düşündürmektedir. Ayrıca bazı bakteri türlerini öldürdüğü için enfeksiyonu önlemeye de yardımcı olabilir.
Ağız Sağlığı
2015 tarihli aynı çalışmaya göre propolisin, diş plağının ana bileşeni olan kalsiyum fosfat oluşumunu da engellediği belirtilmiştir (5). Propolis ve bal aynı zamanda antibakteriyeldir, bu özellik onları diş bakım ürünlerinde kullanılabilecek faydalı bir madde haline getirebilir. Aynı çalışmada propolisin, periodontitisli kişilerin tükürüğündeki bakteri miktarını önemli ölçüde azalttığı gösterilmiştir.
Enflamasyon
Propolisteki antioksidanlar, artritin neden olduğu iltihaplanma gibi iltihabı azaltmada etkili olabilir.
Hayvan çalışmalarında artritli sıçanlarda ve farelerde propolis bir anti-inflamatuar ajan olarak test edildi (1). Her iki çalışmada da propolis şişmeyi engelledi ve iltihabın gelişmesi üzerinde bir etkisi olduğu görüldü. Bilim insanları, propolisin vücuttaki prostaglandinler gibi inflamatuar maddeleri düzenleyebileceğine inanıyor.
Uçuk (Herpes)
Complementary Therapies in Medicine dergisindeki sistematik bir inceleme, propolisin genital veya oral uçuk için alternatif bir tedavi olarak işe yarayabileceğini öne sürüyor (6). Herpes, herpes simpleks virüsünden (HSV) kaynaklanır. HSV-1 tipik olarak ağızda uçuklara neden olur. HSV-2 cinsel yolla bulaşır ve cinsel organlarda ağrılı kabarcıklara neden olabilen bir enfeksiyona yol açar.
İncelemede, araştırmacılar, etkilerini yaygın bir HSV ilacı olan asiklovir ile karşılaştırarak bal ve propolisi analiz ettiler. 6 denemeden 4'ünde propolis, HSV cilt lezyonlarının, özellikle de uçukların tedavisinde asiklovirden daha etkiliydi. Ancak, araştırmacılar bu çalışmaya çok sayıda denek dahil etmediler.
Yetersiz Kanıt
İnsanlar geçmişte birçok sağlık problemine karşı propolis kullanmış olsalar da hepsini destekleyecek güçlü bilimsel kanıt yoktur.
Aşağıdaki bölümlerde bu sağlık sorunlarından bazılarına daha ayrıntılı olarak bakılacaktır.
Şeker Hastalığı
2015 tarihli bir çalışma sıçanlarda düşük kan şekeri düzeyi ile propolisin ilişkili olduğunu göstermiştir (5). Ancak bu, propolisin insanlarda diyabete karşı yardımcı olabileceğini göstermek için yeterli kanıt değildir.
Kanser
Laboratuvar çalışmaları, propolisteki bileşiklerin kanser hücresi büyümesini engelleyebileceğini veya kanser hücrelerinde hücre ölümünü tetikleyebileceğini düşündürmektedir (5).
Bazı in vivo (canlı organizma içinde) testler, propolisten elde edilen flavonoidlerin ağız kanseri, akciğer kanseri, cilt kanseri, meme kanseri ve daha fazlasının gelişimini engelleyebileceğini göstermiştir.
Bununla birlikte, bu alandaki araştırmaların çoğu, izole edilmiş hücreler veya hayvan modellerini içermektedir.
COVID-19
2020 yılında Phytotherapy Research dergisinde yayımlanan bir çalışma propolisin antiviral özelliklerinin SARS-CoV-2'ye karşı etkili olabileceğini savunuyor (4). Bu virüs, COVID-19'a neden olan koronavirüstür.
Önceki laboratuvar çalışmaları, propolisin aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer virüs türlerine karşı antiviral etki sergilediğini göstermiştir:
- Rinovirüsler
- Grip
- Respiratuvar sinsityal virüs
Propolis ayrıca bağışıklık sistemini uyarmaya yardımcı olur. Bu nedenlerden dolayı araştırmacılar, propolisin SARS-CoV-2 enfeksiyonunu önlemede yardımcı olabileceğini öne sürüyorlar.
Bununla birlikte, propolisin COVID-19'u önleme yeteneği üzerine klinik denemeler devam ederken, şu anda propolisin bu amaç için etkili olduğunu gösteren hiçbir kanıt yoktur.
Alerjiler
Oxidative Medicine and Cellular Longevity Dergisi'ndeki bir araştırma propolisin vücutta anti-alerji etkisi olabilecek bileşikler içerdiğine dikkat çekiyor (7).
Bazı kişiler bu amaçla propolis kullanmanın faydasını görebilir. Bununla birlikte, propolisin alerji semptomlarını azaltmaya yardımcı olabileceğini kanıtlayacak çok fazla bilimsel kanıt yoktur.
Güvenilirlik
Propolis, hem ciltte hem de dahili olarak makul dozlarda insanlar için güvenli görünmektedir (5). Alerjik reaksiyon nadirdir ve kaydedilmiş toksisite vakası yoktur.
Ancak propolis, nereden geldiğine bağlı olarak çok çeşitli bileşikler içerebildiğinden, içeriğinden her zaman emin olmak mümkün değildir.
Propolis ürünleri alırken, propolisin saf ve kullanımının güvenli olduğunu doğrulamak için üreticinin kalite testleri gerçekleştirip gerçekleştirmediğini kontrol edin.
Takviye gıdaları denemeden önce daima bir doktorla konuşun.
Propolis Nasıl Kullanılır
İnsanlar propolisi aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli şekillerde kullanabilirler:
- Takviye edici gıda
- Suda seyreltilmiş gargara olarak
- Cilt üzerinde topikal olarak (krem şeklinde)
Propolisi kullanmadan önce, güvenli olup olmadığını kontrol etmek için bir doktor tavsiyesi almak en iyisidir. Daha sonra kişi, alerjisi olmadığından emin olmak için küçük bir miktar propolisi testi etmelidir.
Ciltte kullanım için saf propolis veya aktif madde olarak propolis içeren bir cilt ürünü uygulanabilir.
Ağız gargarası biçiminde kullanım için az miktarda propolisi suyla seyreltin. Tükürmeden önce ağzınızı çalkalayın veya karışımı bir süre gargara yapın.
Birçok hazır ürün aktif bileşen olarak propolis içerir. Bu durumlarda ürünü etiketinde belirtildiği şekilde kullanın.
Özet
Araştırmalar, propolisin insan sağlığına fayda sağlayabilecek bir takım özelliklere sahip olduğunu göstermektedir. İnsanlar propolisi cilt üzerinde, gargara olarak ve çeşitli küçük sağlık sorunları için takviye gıda olarak kullanılabilir.
Bununla birlikte, propolisin insanlarda belirli hastalıklar için etkili bir tedavi olduğunu gösteren çok yüksek kalitede kanıt yoktur. Sonuç olarak, kalıcı semptomları olan herkes en iyi tedavi seçenekleri hakkında bir doktorla konuşmalıdır.
Kaynaklar:
Bu içerik What are the benefits of propolis? yazısından çevrilmiştir.
Uyarı Metni
