Bitkilere ve sebzelere turuncu rengini veren beta karoten, bir A vitamini formudur ve gerekli durumlarda vücut tarafından A vitaminine dönüştürülür. Antioksidan yapısı sayesinde de zararlı dış maddelere karşı iyi iş çıkaran beta karotenin insan vücudu için birçok faydası bulunduğu araştırmalarda ortaya konmuştur. Özellikle bazı kanser türlerine karşı gelerek kanser hücrelerinin gelişmesini engellemesinin yanı sıra, karaciğer yağlanmasının da önüne geçilmesine katkı sağladığı ifade edilmektedir. Öte yandan, bilinçsiz ve aşırı bir şekilde alınması durumunda A vitamini zehirlenmesine yol açabilir ve istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilir (1, 2). Yazımızda “Beta karoten nedir, ne işe yarar, beta karotenin faydaları nelerdir, eksikliği veya fazlalığı nelere yol açar?’’ gibi sorulara yanıt aramaya. İyi okumalar.
Beta Karoten Nedir?
Bitki ve sebzelerin turuncu ve sarı renklerini almasında işe yarayan beta karoten, insan vücudu için de oldukça önemli bir yer tutar. Karaciğerde depolanan bu yapı, vücudun ihtiyacı olduğu zamanlarda A vitaminine dönüştürülür ve A vitamini görevi görür. Bu sebeple, beta karoten A vitaminin yapması gereken bazı görevleri yapıyor desek yanlış olmaz. Antioksidan yapısı sayesinde de vücudun zararlı maddelere karşı daha hazırlıklı olmasını sağlarken birçok rahatsızlığın önlenmesinde de büyük rol oynar diyebiliriz (1, 2).
Beta Karoten Ne İşe Yarar?
Beta karoten, insan vücudunda karaciğerde depolanır. Bir provitamin A olarak bilinir, vücudun ihtiyacı olduğu durumlarda A vitaminine dönüştürülebilir ve bu sayede vücudun A vitamini eksikliği sorunu yaşama riskini az da olsa etkileyebilir. Antioksidan yapısıyla, serbest radikal adı verilen kararsız moleküllerin gelişmesini önlerken oksidatif stresin de oluşmasını engeller. Bu sayede, oksidatif stresin sebep olabileceği kronik rahatsızlıkların oluşma riskini azaltır. Ek olarak, oksidatif stresin neden olabileceği belirli kanser ve kalp hastalıklarının da önlenmesinde yardımcı olur. Böylece, kanser ve bir kalp rahatsızlığı olan kalp krizi gibi sorunların oluşma riskini azaltabilir (3,4).
Ürün, ayrıca cilt sağlığının korunmasında da büyük bir rol oynayabilir. Araştırmalara göre, antioksidan içeren besinler tüketmenin zararlı ışınlardan cildi koruduğu gibi cilt yüzeyinin daha canlı gözükmesini sağladığı da ortaya çıkmıştır (4, 5, 6).
Beta karoten içeren besinler tüketmek akciğer sağlığı için de oldukça önemlidir. Özellikle, akciğer kanseri riskini azaltması ile bilinirken akciğerin daha etkili çalışmasını da sağladığı araştırmalarda görülmüştür. Öte yandan, sigara kullanan bireylerin beta karoten tüketimi akciğer kanseri riskini artırabilir (7).
Göz sağlığı için de iyi geldiği bilinen bu A vitamini formunun, ileri yaşlarda ortaya çıkabilecek görme kayıplarının oluşmasını da engelleyebileceği görülmüştür (8).
Beta Karoten Nelerde Bulunur?
Yaygın olarak turuncu, sarı ve kırmızı sebze ve meyvelerde bulunur. Yağla çözünen bir yapıya sahip olması sebebiyle yağ oranı yüksek besinlerle tüketilmesi önerilir. Yüksek yağ oranına sahip besinlerle birlikte almak beta karoteninin emilimini hızlandırır ve daha etkili olmasını sağlar. Beta karoten açısından yüksek besinler ise şöyle sıralanabilir;
- Brokoli
- Havuç
- Kavun
- Kayısı
- Bezelye
- Marul
- Tatlı Patates
- Biber
- Maydanoz
- Adaçayı (3)
Beta Karoten Fazlalığı Nelere Yol Açar?
Yüksek dozlarda alınması her ne kadar büyük bir sorun teşkil etmese de, uzun süreli yüksek doz almak zehirlenmelere yol açabilir. Bu zehirlenme kendini cildin renk değişimi geçirerek sarı ya da turuncumsu bir ten rengine dönüşmesi ile görülebilir. Sürekli olarak vücudun normal ihtiyacından fazla kullanım, ileri yaşlarda kemiklerin daha dirençsiz olmasına sebep olabilir ve kemik kırıkları yaşamak kaçınılmaz hale gelebilir.
Ek olarak, hipofiz bezinde bozukluğun neden olduğu hipotiroidizm rahatsızlığına sahip kişilerde A vitaminine dönüştürülemeyen beta karoten zehirlenmeye yol açabilir. Bu sebeple, özelikle hipotiroidizm rahatsızlığına sahip kişilerin vücudun ihtiyacından fazla tüketmemesi gerekir. Fazla beta karotenin zararları bunlarla kısıtlı olmamakla birlikte kendini kişiden kişiye daha farklı sonuçlarla gösterebilir (9).
Beta Karoten Eksikliğine Ne İyi Gelir?
Bir A vitamini formu olmasından dolayı, beta karoten eksikliği ile A vitamini eksikliğinde görülebilecek belirtilerden bazıları ortaktır. Eksik alınması durumunda yorgunluk, gece körlüğü, zayıf bağışıklık sistemi ve cilt sorunları olarak kendini göstermeye başlayabilir. Bu sebeple, yukarıda bahsettiğimiz beta karoten içeren besinler tüketmek, bu tarz rahatsızlıklar yaşamanızı da engelleyebilir (3, 10).
Beta karoten eksikliği besinlerden karşılanamıyorsa, takviye edici gıdalar kullanılabilir. Ancak dikkat edilmelidir ki; bilinçsizce bu takviyeleri kullanmak sağlığınızı olumsuz yönde etkileyebilir ve zehirlenmeler yaşanabilir. Bu sebeple, beta karoten takviyesi almadan önce bir hekim tavsiyesi almanız en doğrusu olacaktır.
En İyi Beta Karoten Takviyesi Hangisidir?
Beta karoten ve diğer takviye edici gıdalarda kullanılan ürünün güvenli olması oldukça önemli bir husustur. Bikalite’de, ürünlere ve üretici firmalara ait olan belgeler hassasiyetle incelenir, yalnızca kalite kriterlerimize uygun ve orjinal ürünler beğeninize sunulur. Bikalite’deki destek gıdaların doğru kullanılması, sizin ve sevdiklerinizin günlük ihtiyaçlarınızı karşılar ve daha sağlıklı olmanızı sağlar. Bikalite’den gönül rahatlığıyla alışverişlerinizi yapabilirsiniz.
Kaynakça:
- All You Need to Know About Beta Carotene
- Beta Carotene
- Benefits of Beta Carotene and How to Get It
- Beta Carotene and Other Carotenoids
- What is Vitamin A and What Does It Do?
- Effectiveness of Beta-carotene in Cancer
- Inverse Association between Dietary Intake of Selected Carotenoids and Vitamin C and Risk of Lung Cancer
- Intakes of Lutein, Zeaxanthin, and Other Carotenoids and Age-Related Macular Degeneration During 2 Decades of Prospective Follow-up
- Beta-Carotene
- 8 Signs and Symptoms of Vitamin A Deficiency
Uyarı Metni
